شاخص دسترسی به بازار سرمایه در کشورهای ایرلند، لوکزامبورگ و مالت معادل ۱۰۰ درصد است. این شاخص برای کشورهای قبرس، امارات، سوئیس و موریس بالای ۹۰ درصد است. کشورهای عربی نظیر بحرین (۷۷%) و قطر (۷۶%) وضعیت بسیار خوبی دارند و عربستان (۵۶%) نیز از لحاظ شاخص دسترسی به بازار سرمایه هم رده کشورهای توسعه یافته است. این شاخص برای کانادا، انگلیس و آمریکا به ترتیب معادل ۷۲، ۷۰ و ۶۶ درصد است.
عمق بازار سرمایه در واقع نشان می دهد که چه میزان از بنگاه های اقتصادی کشورها، سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کرده اند، چه میزان این سهم ها قابل معامله هستند و اینکه تا چه حد در اقتصاد، دولت و شرکت ها از بازار سرمایه تامین مالی می کنند. هر چه تامین مالی بیشتری در اقتصاد از طریق بازار سرمایه صورت بگیرد، چرخش سرمایه در اقتصاد بیشتر بوده و این مساله هزینه های تامین مالی را برای بنگاه ها کاهش می دهد و همچنین تجمیع سرمایه جهت راه اندازی پروژه های جدید را تسهیل می کند که این موارد همگی نهایتا منجر به توسعه اقتصادی و کاهش فقر و نابرابری می شود.
در نمودار زیر کشورهایی که دارای نفت و گاز هستند، بر اساس شاخص نسبت رانت منابع طبیعی به تولید ناخالص داخلی (میانگین سالهای ۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹) به ۵ دسته از وابسته ترین تا غیروابسته ترین کشورها تقسیم بندی شده اند. شاخص نسبت رانت منابع طبیعی (فاصله قیمت تولید با قیمت جهانی آن) به تولید ناخالص داخلی در ادبیات نحسی منابع طبیعی به عنوان شاخصی از میزان وابستگی به منابع طبیعی استفاده می شود. در نمودار مشخص است که هر چه کشورها میزان وابستگی شان به نفت و گاز کاهش میابد، میانگین توسعه بازار سرمایه در آنها افزایش می یابد.
افزایش دسترسی به بازار سرمایه یکی از دیگر شاخص های توسعه بازار سرمایه است. این شاخص شامل سهم شرکت های بورسی غیر از ده شرکت با بیشترین ارزش بازار و تعداد منتشرکنندگان اوراق (داخلی و خارجی، شرکت های مالی و غیرمالی) به ازای هر ۱۰۰ هزار بزرگسال است. در واقع چنانچه بازار سهام کشوری متشکل از تعداد کمی شرکت باشد، به طوری که درصد بزرگی از ارزش کل بازار مربوط به ده شرکت بزرگ باشد، در این صورت دسترسی به بازار سرمایه محدود بوده است. همینطور هرچه تمرکز انتشار اوراق در تعداد کمی از شرکت ها یا نهادها باشد، نیز دسترسی کمی به بازار سرمایه وجود دارد.
شاخص عمق بازار سرمایه؛ ایران هم رده کشورهای توسعه نیافته
یکی از سه زیرمجموعه شاخص توسعه بازار سرمایه، عمق بازار سرمایه است. عمق بازار سرمایه با نسبت ارزش بازار سرمایه به تولید ناخالص داخلی، ارزش معاملات سهام به تولید ناخالص داخلی، و اوراق بدهی دولتی و غیردولتی (شرکتی) به تولید ناخالص داخلی سنجیده می شود.
شاخص توسعه بازار سرمایه برای ایران ۱۹ درصد و کمتر از میانگین کشورهای توسعه یافته، و حتی میانگین آسیا و اروپاست، اما عموم کشورهای خاورمیانه نیز چنین وضعیتی دارند، یعنی بازار سرمایه توسعه یافته ای ندارند.
در بین ۱۸۰ کشور مورد بررسی صندوق بین المللی پول، این شاخص برای حدود ۸۰ کشور در محدوده ی صفر است.
توسعه بازار سرمایه، مانند توسعه بازار مالی که در گزارش قبلی به آن پرداخته شد، برای توسعه اقتصادی حیاتی است. تامین مالی از طریق بازار سرمایه یک شیوه کارا و بهینه برای تامین مالی تولید است و می تواند به اندازه قابل ملاحظه ای هزینه های تامین مالی را کاهش دهد. از این جهت می تواند منجر به رشد اقتصادی و افزایش رفاه در جامعه شود. یکی دیگر از شاخصه های مهم توسعه بازار سرمایه، کاهش نابرابری است. توسعه بازار سرمایه امکان این را فراهم می کند که افراد بیشتری بتوانند در سود پروژه های با بازدهی بالا سهیم شوند و لذا می تواند درآمد برابرتری در جامعه ایجاد کند و نابرابری را کاهش دهد.
شاخص کارایی بازار سرمایه برای کشورهای آمریکا، انگلیس، ترکیه، فنلاند، برزیل، کره، ژاپن و ایتالیا معادل ۱۰۰ درصد و برای نامیبیا، چک و پرتغال بالای ۹۶ درصد است. این شاخص برای کشورهای عربی نظیر عربستان، قطر و امارات بسیار بد و بین ۱۰ تا ۱۲ درصد است.
در میان ۱۸۰ کشوری که صندوق بین المللی پول داده های عمق بازار سرمایه آنها را منتشر می کند، بیشترین سطح عمق بازار سرمایه متعلق به کانادا با شاخص ۹۹.۹ درصد است و جایگاه های بعدی متعلق به کشورهای سوئیس، آمریکا، هلند و سوئد است. میانگین شاخص برای ۱۸۰ کشور معادل ۲۲ درصد است. این شاخص برای ایران معادل ۷ درصد و پایین تر از کشورهای توسعه یافته، در حال توسعه (با بازارهای نوظهور) و خاورمیانه، و تقریبا هم رده کشورهای توسعه\u200eنیافته است.
شاخص کارایی بازار سرمایه؛ ایران بهتر از\xa0میانگین کشورهای آسیایی و جهان
